سومین همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت به میزبانی دانشگاه شیراز آغاز به کار کرد.
به‌گزارش روابط‌عمومی دانشگاه شیراز، آیین گشایش سومین همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت، صبح چهارشنبه ۲۴ اردیبهشت‌ماه، به‌همت بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه شیراز و اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست فارس در تالار حکمت دانشگاه برگزار شد.
ضرورت بهره گیری از دانش علمی در مدیریت زیست‌محیطی
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شیراز در این مراسم که با حضور جمعی از مدیران و متخصصان حوزه محیط‌زیست در دانشگاه برگزار شد، بر نقش دانشگاه‌ها در تلفیق دانش نظری با نیازهای اجرایی تأکید کرد.
دکتر بهرام‌همتی‌نژاد بر اهمیت بهره‌گیری از دانش علمی در مدیریت زیست‌محیطی تأکید کرد و با اشاره به همکاری دانشگاه شیراز با سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار داشت: این همایش فرصتی برای تقویت پیوند میان علم و عمل است؛ تلاشی که می‌تواند به ارتقای مدیریت محیط‌زیستی کشور منجر شود.
وی با بیان برخی برنامه‌های دانشگاه در این زمینه، به راه‌اندازی درمانگاه دامپزشکی ویژۀ حیات‌وحش، طراحی و توسعه دوره‌های آموزشی دانشگاهی در حوزه‌های مرتبط با محیط‌زیست و تدوین برنامه‌های آموزشی برای جوامع محلی اشاره و این اقدامات را مهم توصیف کرد.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه شیراز افزود: آموزش مردمی و بهره‌گیری از دانش بومی، نقش مؤثری در ایجاد مدل‌های نوین مدیریتی در حوزۀ حفاظت از منابع طبیعی ایفا می‌کند.
خشکسالی و توسعۀ نامتوازن تنوع زیستی فارس را تهدید می‌کند
مدیرکل محیط‌زیست فارس نیز در همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده تأکید کرد: خشکسالی، توسعه نامتوازن و تغییرات کاربری اراضی، تنوع زیستی استان فارس را به‌شدت تهدید می‌کند. زور این چالش‌ها از توان حفاظتی استان بیشتر است و مشارکت مردمی برای حفاظت از محیط‌زیست ضروری است.
مهندس لیلا تاجگردون با اشاره به جایگاه فارس به‌عنوان پنجمین استان فناور کشور، اظهار داشت: این استان با ۳ پارک ملی، ۲ پناهگاه حیات وحش، ۹منطقه حفاظت‌شده و ۲۱ منطقه شکار ممنوع، ۲۱ درصد از اراضی خود را تحت مدیریت حفاظتی دارد. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند کشاورزی ناپایدار و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع زمینی، محیط‌زیست را تهدید می‌کند.
وی از وضعیت بحرانی ۱۴ تالاب استان خبر داد که به‌دلیل خشکسالی در معرض نابودی هستند.
مدیرکل محیط‌زیست فارس نقش مردم را در حفاظت از محیط‌زیست حیاتی دانست و گفت: در مناطقی تشکل‌های مردمی با ایجاد آبشخور، تأمین علوفه و آموزش، اقدامات موثری انجام داده‌اند که منجر به رشد چشمگیر حیات وحش شده است.
مهندس تاجگردون تأکید کرد: اعتماد به مردم و استفاده از تجهیزات نوین حفاظتی، تنها راه نجات محیط‌زیست است.
وی با اشاره به اینکه استان فارس با تنوع زیستگاهی، اقلیمی و اجتماعی، با چالش‌های بزرگی مواجه است، عنوان کرد: خشکسالی و کاهش ۸۰درصدی بارندگی در سال‌های اخیر، به‌ویژه در جنوب استان، تالاب‌ها و زیستگاه‌ها را در معرض خطر قرار داده است. این شرایط، مدیریت ۲۱ درصد از اراضی حفاظت‌شده را دشوار کرده است.
مدیرکل محیط‌زیست فارس هشدار داد که توسعۀ نامتوازن و تغییرات کاربری اراضی، تهدیدی جدی برای تنوع زیستی است و گفت: کشاورزی ناپایدار و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع زمینی، زیستگاه‌های طبیعی را تخریب کرده و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای حفاظت را برجسته می‌کند.
وی به اقدامات آموزشی در منطقۀ کوه هوای لاور اشاره کرد و گفت: آموزش و جلب مشارکت مردم، نتایج مثبتی در حفاظت از زیستگاه‌ها داشته است. این تجربه نشان می‌دهد که اعتماد به مردم، کلید موفقیت در حفاظت از محیط‌زیست است.
مهندس تاجگردون با اشاره به برگزاری همایش پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده، اظهار داشت: این رویداد با همکاری دانشگاه شیراز و اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست فارس، فرصتی برای انتقال دانش و تجارب میان بدنه دانشگاهی و اجرایی فراهم کرده است.
حفاظت از محیط‌زیست مسئولیتی انسانی و فرهنگی است
نمایندۀ یونسکو نیز در آیین گشایش سومین همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت در دانشگاه شیراز تأکید کرد که دانش بومی، شیوه‌های سنتی و نمودهای فرهنگی، بینش‌های ارزشمندی برای استفاده پایدار از منابع طبیعی فراهم می‌کنند و باید با رویکردهای مدرن حفاظت از محیط‌زیست ادغام شوند.
پروفسور رزانا جاناندرا (Rosanna Giannandre) در جمع دانشگاهیان ضمن قدردانی از دست‌اندرکاران این همایش، اظهار کرد: در دنیای امروز مسائل زیست‌محیطی به سطحی از فوریت رسیده است که نیازمند همکاری همۀ بخش‌های جامعه ازجمله دولت‌ها، جامعۀ مدنی، دانشگاهیان، جوامع محلی، بخش خصوصی و سازمان‌های بین‌المللی است.
او افزود: دیگر در شرایطی نیستیم که اقدام‌کردن یک گزینه باشد، بلکه یک ضرورت است؛ در چنین وضعیتی، برپایی گردهمایی‌ها بستری برای درک مشترک، شکل‌گیری مشارکت‌های نوین و اقدامات جسورانه و آگاهانه فراهم می‌کند.
نمایندۀ یونسکو در تهران ادامه داد: یونسکو تأکید ویژه‌ای بر آموزش برای توسعۀ پایدار دارد و به گفت‌وگوی بین‌نسلی و بین‌فرهنگی باور دارد.
پروفسور جاناندرا با بیان اینکه یونسکو یک نهاد تأمین مالی نیست، گفت: مأموریت این سازمان جذب همکاری‌های فکری، گردآوری دانش، گفت‌وگو و توسعۀ ظرفیت آموزش در حوزه‌های علوم طبیعی، فرهنگ، علوم اجتماعی و انسانی و همچنین ارتباطات و اطلاعات است.
او عنوان کرد: نقطۀ قوت یونسکو در بسیج دانش، حمایت از سیاست‌های فراگیر و ایجاد بسترهایی برای تبادل‌نظر میان متخصصان، جوامع و نسل‌ها از طریق روش‌های عملیاتی و جامعه‌محور است.
پروفسور جاناندرا نقش یونسکو در عرصۀ حفاظت از محیط‌زیست را منحصربه‌فرد ارزیابی کرد و گفت: این سازمان میزبان برنامه‌های شاخصی مانند برنامه انسان و زیست‌کره (MAB) است که رویکردهای نوآورانه‌ای را برای حفاظت از تنوع زیستی از طریق ایجاد ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره‌ای ترویج می‌کند.
مدیر امور اجرایی یونسکو در ایران با بیان اینکه این ذخیره‌گاه‌ها بستری برای دستیابی به روش‌های توسعۀ پایدار و آموختن از طبیعت هستند، اظهار کرد: ایران میزبان چندین ذخیره‌گاه زیست‌کره‌ای است که در نقش آزمایشگاه‌های زنده مبتنی‌بر رویکرد یکپارچۀ اکوسیستم عمل می‌کنند.
وی ادامه داد: یونسکو از کنوانسیون‌های میراث جهانی شامل حفاظت از مکان‌های طبیعی با ارزش جهانی حمایت می‌کند؛ بسیاری از این میراث‌ها که شامل کوه‌ها، جنگل‌ها، تالاب‌ها و بیابان‌ها هستند، نه تنها برای تنوع زیستی، بلکه برای اقتصاد محلی، هویت فرهنگی و تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی حیاتی هستند.
پروفسور جاناندرا گفت: شبکه جهانی ژئوپارک‌های یونسکو بر تنوع زمین‌شناسی تأکید می‌کند و گردشگری پایدار، آموزش محیط‌زیست و مشارکت جامعه را برجسته می‌سازد.
او اظهار کرد: حفاظت از محیط‌زیست تنها یک مسئولیت علمی یا اقتصادی نیست، بلکه مسئولیتی انسانی و اخلاقی است که مستلزم نگاهی نو به جهان و تغییر در نگرش‌ها، ارزش‌ها و اولویت‌هاست؛ این امر وابستگی متقابل بشر با طبیعت را آشکار می‌سازد.
نمانده یونسکو ادامه داد: به همین دلیل، همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت محیط‌زیست تنها به بحث‌های آکادمیک و تبادلات فنی محدود نمی‌شود؛ آنچه این کنفرانس را متمایز می‌کند، ماهیت جامع و فراگیر آن است که پژوهشگران، سیاست‌گذاران، دانشجویان، هنرمندان و جوامع محلی را گرد هم آورده است.
جاناندرا تأکید کرد: در شرایط بحرانی زیست محیطی امروز، تغییرات اقلیمی، از دست رفتن تنوع زیستی و آلودگی‌های فزاینده آشکار شده است؛ ما به چیزی بیش‌از راه‌حل‌های سیاسی یا فناورانه نیاز داریم.
او گفت: ما به فرهنگ جدیدی از پایداری نیاز داریم که آموزش در قلب آن قرار گیرد؛ از این طریق است که ارزش‌ها شکل می‌گیرند، دانش به عمل تبدیل می‌شود و بذر تغییرات بلندمدت کاشته می‌شود.
نمیاندۀ یونسکو در تهران اظهار کرد: لازم است نسل‌های آینده را نه تنها با دانش، بلکه با حس مالکیت، مشارکت و مسئولیت‌پذیری توانمند کنیم.
دانشگاه‌ها باید محور حکمرانی محیط‌زیستی نوین باشند
معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نیز در این رویداد با تأکید بر ضرورت مشارکت علمی و عملی دانشگاه‌ها در حفاظت محیط‌زیست، استفاده از فناوری‌های نوین، تربیت نیروی انسانی متخصص و طراحی مدل‌های بومی حکمرانی را از اولویت‌های اصلی این حوزه عنوان کرد.
دکتر حمید ظهرابی در دانشگاه شیراز با اشاره به آغاز دوره جدید مدیریتی در سازمان حفاظت محیط‌زیست با رویکردی متفاوت، تصریح کرد: این رویکرد بر پایۀ گشودن فضا برای مشارکت فعال و واقعی همۀ ذی‌نفعان در فرایند حفاظت از محیط‌زیست استوار است. در این چارچوب، سیاست‌های حوزه تنوع زیستی باید بر مبنای دانش‌محوری بازتعریف شود و دانشگاه‌ها نقشی کلیدی در آن ایفا کنند.
وی، انتقال دانش و فناوری‌های نوین حفاظتی، جایگزینی روش‌های سنتی با رویکردهای نو و تئوریزه‌سازی شیوه‌های علمی توسط جامعۀ دانشگاهی را از الزامات این تحول برشمرد و افزود: بدون مشارکت اثربخش دانشگاهیان و متخصصان، امکان تحقق این اهداف وجود ندارد. بهره‌گیری از فناوری‌های روز به‌ویژه در شرایط کمبود منابع انسانی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
دکتر ظهرابی با اشاره به اهمیت توجه به ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بومی‌سازی فناوری‌های مؤثر در حفاظت، بر لزوم ورود این دستاوردها به فاز عملیاتی تأکید کرد و افزود: انتظار می‌رود دانشگاه‌ها علاوه بر ایفای نقش مرجع علمی، در حوزه فناوری‌های کاربردی نیز فعالانه وارد میدان شوند.
معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، توانمندسازی و آموزش جوامع محلی را پیش‌نیاز تحقق مشارکت پایدار دانست و گفت: باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که مشارکت مردمی نه در ظاهر، بلکه در عمل محقق شود؛ به‌نحوی که جامعه محلی در منافع ناشی از حفاظت سهیم باشد و انگیزه لازم برای مشارکت فعال پیدا کند.
وی، توافق‌سازی را از دیگر راهبردهای کلیدی سازمان عنوان کرد و افزود: برای جریان‌سازی مؤثر در سطح برنامه‌های ملی و منطقه‌ای، باید سایر نهادها و دستگاه‌ها نسبت به اهمیت حفاظت از تنوع زیستی آگاه شوند. تحقق حکمرانی محیط‌زیستی زمانی امکانپذیر است که اقناع علمی در سطوح تصمیم‌گیری شکل گیرد.
دکتر ظهرابی با بیان اینکه حفاظت پایدار بدون پیوند با اقتصاد و اجتماع محقق نخواهد شد، اظهار کرد: نباید حفاظت از محیط‌زیست را جدا از نیازهای اقتصادی و اجتماعی مردم تعریف کنیم. دانشگاه‌ها باید مدل‌هایی طراحی کنند که در شرایط اقتصادی فعلی کشور، منجر به هم‌افزایی بین این سه مؤلفه شود.
وی با اشاره به روند بازنشستگی نیروهای متخصص و کاهش ظرفیت‌های کارشناسی، جانشین‌پروری و تربیت نیروی انسانی توانمند را یکی از دغدغه‌های مهم سازمان برشمرد و گفت: در صورت عدم ورود نیروهای جدید، بخش‌هایی از ساختار فنی سازمان دچار آسیب جدی خواهد شد و دانشگاه‌ها باید نقش کلیدی در آموزش و تربیت نسل جدید ایفا کنند.
هنوز برخی مفاهیم محیط‌زیستی وارد ادبیات کاربردی کشور نشده است
دکتر ظهرابی همچنین بر ضرورت توسعه و تبیین مدل‌های بومی حکمرانی محیط‌زیستی تأکید کرد و افزود: بسیاری از مفاهیم مطرح‌شده در این حوزه هنوز وارد ادبیات کاربردی کشور نشده‌اند. نیاز داریم با استفاده از ظرفیت‌های علمی داخلی، این مفاهیم را بومی‌سازی کرده و در سطوح مختلف مدیریتی نهادینه کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: برخلاف آمار رسمی که صرفاً مناطق چهارگانه سازمان را به‌عنوان عرصه‌های حفاظت‌شده لحاظ می‌کند، در عمل مجموعۀ دیگری از مناطق ازجمله ذخیره‌گاه‌های جنگلی، مناطق تحت مدیریت دانشگاه‌ها، زیست‌کره‌های یونسکو و سایر پهنه‌ها نیز در سطوحی از حفاظت قرار دارند. با لحاظ این مناطق، به بخش زیادی از تعهد ۳۰درصدی حفاظت سرزمینی نزدیک شده‌ایم.
دکتر ظهرابی با تأکید بر لزوم ارتقای کیفیت حفاظت در این مناطق، تصریح کرد: باید لایه‌بندی جدیدی از مناطق با اولویت تنوع زیستی تعریف شود تا حفاظت هدفمندتر و مؤثرتری صورت گیرد. انتظار می‌رود دانشگاهیان در شناسایی، ارزیابی و طراحی نظام حفاظتی این مناطق نقش فعال ایفا کنند.
معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در پایان از جامعۀ دانشگاهی و متخصصان حوزه حفاظت دعوت کرد با تبادل تجربه، ارائۀ مدل‌های نو و تولید دانش کاربردی، در تحقق حکمرانی نوین محیط‌زیستی کشور مشارکت مؤثر داشته باشند.
گفتنی است، سومین همایش ملی پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت که صبح چهارشنبه ۲۴ اردیبهشت‌ماه در تالار حکمت دانشگاه شیراز آغاز به کار کرده است؛ تا ۲۵ اردیبهشت‌ماه با برنامه‌های متنوع ازجمله پنل‌های تخصصی با موضوعات: «چارچوب‌های ارزیابی کارآمدی و اثربخشی مدیریت شبکه مناطق تحت حفاظ»، «نوآوری‌ها و فناوری‌های نوظهور در مدیریت مناطق تحت حفاظت»، «تغییر اقلیم و تاب‌آوری مناطق تحت حفاظت»، «چالش‌های مناطق تحت حفاظت و راهکارهای قانونی و مدیریتی»، « مشارکت در حفاظت برای ارتقا اثربخشی مدیریت مناطق تحت حفاظت» و... ادامه خواهد داشت.
گزارش تصویری
