خاورمیانه/غرب آسیا شامل تمامی کشورهای اتحادیۀ عرب و دو کشور غیر عرب؛ یعنی ایران و ترکیه است. لذا، این منطقه نمایانگر موجودی جغرافیایی با مرزهای ایستا نیست؛ بلکه در عوض، خاورمیانه یک موجود بین‌قاره‌ای است که شامل سه زیرمنطقه نیز هست؛ این سه زیرمنطقه عبارت‌اند از: ۱- شامات؛ ۲- خلیج فارس و ۳- آفریقای شمالی و شاخ آفریقا. این منطقه -به‌خصوص حوزۀ خلیج فارس- از نظر ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر دارای اهمیت بسیار حیاتی و خاصی است و در دل این منطقۀ استراتژیک، خلیج فارس قرار دارد که با قطعیت می‌توان آن را هارتلند نامید. اساساً خلیج فارس از دوران باستان تاکنون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده که این اهمیت طی دهه‌های گذشته به‌علت کشف ذخایر عظیم نفتی و گازی چند برابر نیز شده است. از سوی دیگر وجود تنگۀ استراتژیک هرمز نیز مجدداً اهمیت این پهنۀ آبی را افزایش می‌دهد. مجموعۀ عوامل اهمیت خلیج فارس، باعث شده از دیرباز قدرت‌ها و کنشگران فرامنطقه‌ای چشم به این پهنۀ آبی دوخته و تلاش کنند در مناسبات آن به کنشگری بپردازند. حال در این بین ایران به‌عنوان قدیمی‌ترین قدرت منطقه‌ای در این حوزه، سرتاسر سواحل شمالی خلیج فارس و تنگه هرمز را از آن خود کرده و مهم‌ترین کنشگر منطقه‌ای در حوزۀ خلیج فارس محسوب می‌شود. از سوی دیگر باید بیان کرد که به علت خلیج بودن این پهنۀ آبی و وجود تنگۀ هرمز در آن، ما شاهد وجود یک بن‌بست استراتژیک نیز هستیم.  به این معنا که هرگونه اختلال در تنگه باعث اختلال در ترانزیت و به‌تبع آن سیستم اقتصادی کشورهای ساحلی و همچنین نظام اقتصادی جهانی خواهد شد. اما با این‌ وجود، خوشبختانه راه‌حل خروج از بن‌بست فوق برای ایران فراهم بوده و آن، توسعۀ سواحل مکران است؛ به‌گونه‌ای که این سواحل دارای تنگنا نبوده و می‌تواند نقش مهمی در تاب‌آوری خلیج فارس ایفا کند. پس آنچه که می‌بایست در دستورکار و اولویت کارگزاران ایران قرار گیرد، توسعۀ روزافزون سواحل مکران به‌عنوان قطار پیشرفت کشور است و از همین امر می‌توان به اهمیت مطالعات حوزۀ سواحل مکران نیز پی برد. مجموعۀ آنچه که بیان شد، بررسی اهمیت، موقعیت و ویژگی‌های خلیج فارس و سواحل مکران و همچنین پاسداری از آن را ناگزیر می‌کند.

در این بین، دانشگاه شیراز به‌عنوان تنها دانشگاه مادر در نیمۀ جنوبی کشور و همچنین نزدیک‌ترین دانشگاه برتر کشور به سواحل خلیج فارس و مکران، می‌تواند نقش مهمی در مطالعات این دو حوزۀ دریایی ایفا کند. به عبارت دیگر عملاً می‌تواند به قطب مطالعات خلیج فارس و سواحل مکران در کشور تبدیل شده و مرجعیت آن را از آن خود کند. نیک‌بختانه در این راستا نیز اقدامات فراوانی صورت گرفته که مهم‌ترین آن، تأسیس مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس در سال ۱۳۹۱ش. بوده است. این مرکز که بیش از یک دهه مشغول به فعالیت است، تنها مرکز مطالعاتی دانشگاهی کشور در حوزۀ خلیج فارس است که از سال ۱۳۹۹ش. مطالعات حوزۀ سواحل مکران را نیز به مأموریت‌های خود اضافه کرد. با این فرایند، این مرکز در حوزۀ مطالعات سواحل مکران هم به‌عنوان تنها مرکز مطالعاتی دانشگاهی کشور مطرح شد. هم‌اکنون مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس دانشگاه شیراز با دو حوزۀ مأموریتی خلیج فارس و سواحل مکران تلاش می‌کند با توجه به مهم‌ترین مسائل مبتلابه روز کشور و همچنین نیازسنجی دستگاه‌ها و نهادهای مسئول در این حوزه، ابعاد مختلف حوزه‌های مأموریتی خود را به‌صورت علمی و تخصصی بررسی کند. این مرکز با گسترش برنامه‌ها و فعالیت‌های خود طی سال‌های اخیر، حوزه‌های مختلف علمی را به گروه‌های مطالعاتی افزوده تا به‌صورت جامع‌تر و همچنین میان‌رشته‌ای به بررسی ابعاد مختلف خلیج فارس و سواحل مکران بپردازد. بدین ترتیب از جمله حوزه‌های مطالعاتی مرکز می‌توان به این موارد اشاره کرد: سیاسی، راهبردی، نظامی، امنیتی، دیپلماسی، حقوقی، اقتصادی، جامعه‌شناسی، فرهنگی و اجتماعی، زیست‌محیطی، فناوری ارتباطات و اطلاعات و اندیشۀ سیاسی.

مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس دانشگاه شیراز طی سال‌های فعالیت خود، اهداف متعددی را دنبال کرده و همچنین به گسترش آن‌ها پرداخته است. مهم‌ترین اهداف این مرکز به شرح زیر هستند:

 

۱- تبدیل‌شدن به قطب علمی کشور و منطقه در حوزه مطالعات خلیج فارس و سواحل مکران؛

۲- ارائۀ برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به دانشگاه شیراز در حوزۀ خلیج فارس و سواحل مکران؛

۳- همکاری و مشورت در راستای تدوین برنامه‌ها و اسناد بالادستی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت کشور در حوزۀ خلیج فارس و سواحل مکران با نهادهای مربوط؛

۴- برگزاری همایش‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی؛

۶- برگزاری نشست‌های علمی-تخصصی؛

۷- انتشار مجله‌های تخصصی؛

۸- ارائۀ برنامه‌های توسعه‌ای و پیشنهادی به دستگاه‌ها و نهادهای مسئول به‌خصوص در حوزۀ توسعۀ سواحل مکران؛

۹- ارائۀ گزارش‌های راهبردی و سیاستی؛

۱۰- تعامل و همکاری با نهادها و دستگاه‌های مسئول در راستای حل مسائل مبتلابه کشور؛

۱۱- برگزاری و ارائۀ دوره‌های پسادکتری و ارائۀ فرصت‌های مطالعاتی؛

۱۲- انجام پروژه‌های مطالعاتی؛

۱۳- برگزاری کارگاه‌های تخصصی؛

۱۴- تولید محتوای علمی در قالب محتوای چندرسانه‌ای؛

۱۵- سایر موارد بر اساس شرایط و نیاز روز مرکز و کشور.