باغ ارم شیراز در زمینی مستطیلشکل بهمساحت ۱۱۰هزار مترمربع بنا شده است. درهای ورودی باغ در ضلع بزرگتر، بهسمت شمال و «بلوار ارم» قرار دارد و ضلع کوچکتر بهسمت غرب و «بلوار جام جم» یا همان آسیاب سهتایی سابق است. این دو ضلع در گذشته دیوار گلی داشت که امروزه با دیوارهای کوتاه و نرده جایگزین شدهاند. یاسهای امینالدوله و اناری روی این نردهها را پوشاندهاند. سمتهای دیگر باغ، محدود به باغها و خانههای مسکونی است.
باغ ارم شیراز تنوع گیاهی فراوانی دارد و گیاهان بسیاری از نقاط مختلف جهان در این باغ کاشته شده و آن را به یک موزه و نمایشگاهی از انواع گلها و گیاهان گوناگون تبدیل کرده است که شاید برخی از آنها تاکنون ندیده باشید. باغ را درختان زینتی، سرو و نارنج و همچنین انواع گلهای تزیینی پوشانده است.سرونازهای چندصدساله سربهفلککشیده، درختان مرکبات، حوض بزرگ جلوی عمارت و همچنین عمارت سه طبقه با طاقهای دوار، جزو اولین چیزهایی است که با ورود به این باغ خواهی دید.
کی از زیباترین و مهمترین قسمتهای باغ ارم شیراز، گذرگاهی است که از شرق به غرب آن امتداد دارد. همین که از ورودی اصلی، وارد باغ ارم شوید این گذرگاه در سمت چپ شما خودنمایی میکند. دو طرف این گذرگاه را درختان سروناز شکوهمندی پوشانده که چندصدسال قدمت دارد. زیبایی، شکوه و نظم این سرونازها، درست هنگامی که از میان آنها عبور می کنید، می تواند هر بینندهای را جذب خود کند.
جالب است بدانید که در میان این سرونازهای شیرازی، سرونازی وجود دارد که از همه بلندتر و تنومندتر است و از دور نیز با شکوه خیرهکننده خود، جلوهگری میکند؛ این درخت همان سروناز هزارساله مشهور باغ ارم است که با حدود ۳۵متر بلندی، لقب بلندترین سروناز شیراز از آن خود کرده است.
در کل درختان باغ ارم شیراز را میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
- درختان زینتی: سروناز، کاج، افرا، ارغوان، بید مجنون، سیاه بید، زبان گنجشک، بیدمشک، نخل فونیکس (ققنوس)، سپیدار و اکالیپتوس؛
- درختان میوه: انار، ازگیل، نارنج، خرمالو، گردو، زردآلو، بادام، سیب، به و گلابی.
باغ ارم از شرق به غرب شیب دارد و عمارت اصلی آن روی بلندی قرار دارد و شیب زمین با آبراههای طبقاتی و پلههایی که اختلاف ارتفاع گذرگاه ها را جبران میکند، هموار شده است. ترکیب این آبراهها و گذرگاههای پلکانی بر زیباییهای باغ ارم میافزاید.
برای ورود به باغ ارم لازم است که از سردر اصلی آن که در شمال شرقی باغ قرار دارد، عبور کنید. این سردر تاریخی، تزیینات زیبا و ارزشمندی دارد.
گذرگاه اصلی و عریض باغ شما را بهسمت عمارت اصلی سوق میدهد. در ابتدا حوض مستطیلشکل بزرگی را میبینید که با آبنما تزیین شده و جلوی عمارت قرار دارد. در هر گوشه این حوض، نخل فونیکس باشکوهی تزیین کرده است.
این حوض حدود ۳۳۵مترمربع مساحت دارد که با ۱۸ قطعه سنگ بزرگ پوشانده شده است. آب آن از نهری تامین میشود که از سرداب عمارت میآید.
در ضمن دو چاه در باغ ارم قرار دارد که برای آبیاری درختان و گیاهان آن استفاده میشود.
در شمال غربی باغ با عبور از گذرگاهی که از سنگهای بزرگ بهصورت نامنظم ولی زیبا ساخته شده است، برکه کوچک باغ نمایان میشود که سه طرف آن را درختان سرسبز پوشانده است. اطراف برکه صخره های بزرگ قرار دارد که بهراحتی میتوانید روی آنها نشسته و ماهیهای گلی درون برکه را تماشا کنید.